Tiroid Bezi Hastalıkları Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Kadınları daha fazla etkileyen ve yaşın artmasıyla sıklığı da artan tiroid bezi sorunlarından kaynaklanan sağlık problemlerine dikkat çekmek ve farkındalığı artırmak büyük önem taşır. Tüm dünyada tiroid hastalıklarına dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak amacıyla Uluslararası Tiroid Federasyonu 2009 yılından beri 25 Mayıs – 31 Mayıs haftasını ‘Uluslararası Tiroid Farkındalık Haftası’ olarak duyurdu ve her 25 Mayıs ‘Dünya Tiroid Farkındalık Günü’ olarak kutlanmaktadır.
Ayrıca, Amerika’da sağlık uzmanları Amerikan Tiroid Derneği’nin desteğiyle ocak ayında ‘Tiroid Farkındalık Ayı’ çerçevesinde halkı bilgilendirmeye çalışır.

Tiroid Bezi Nerede Bulunur Ve Özellikleri Nelerdir?

Tiroid nedir?

Tiroid, vücudun denetleyici ve düzenleyici sistemlerinden biri olan endokrin sisteme ait iç salgı bezidir.

Tiroid, toplumda sıklıkla bir hastalık adı olarak geçse de aslında boyunda âdem elması olarak bilinen bölgenin altında, soluk borusunun önünde yer alan, sağ ve sol lobdan oluşan kelebek şeklinde bir organdır.

Tiroidin bezinin görevleri nelerdir?

Tiroid bezi gıdalarla alınan ve depolanan iyodu kullanarak triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) adı verilen hormonların üretiminden ve bunların kan dolaşımına salınmasından sorumludur. Bütün bu işlemlerin gerçekleşmesi için tiroidin hipofiz bezinden salgılanan TSH (Tiroid Stimüle Edici Hormon) tarafından uyarılması gerekir.

Bu hormonlar:

Hayati fonksiyonları olan doku ve organların çalışma hızlarının düzenlenmesi
Enerji metabolizmasının düzenlenmesi
Vücut ısısını kontrol altında tutma
Çocuklarda büyüme ve gelişme

Erkeklerde fertilite; kadınlarda ise fertilite, ovulasyon ve gebelik
Beyin ve sinir sisteminin normal gelişimi
Yağ asitlerinin parçalanması
Açlık hissi; şeker ve protein metabolizması

üzerinde etkisi vardır.

Kısacası, vücuttaki hücreleri, dokuları ve tüm sistemleri etkileyerek onların faaliyetlerini yerine getirmesinde yardımcı olan bir organdır.

Peki, tiroid sağlığının bozulmasına yol açan etkenler nelerdir?

Doğuştan tiroid bezinin olmaması
Diyetle iyot alımının çok yetersiz olması
Tiroid bezinin ameliyatla alınması
Ailesinde tiroid rahatsızlıkları bulunanlar
Kanser nedeniyle boyun bölgesine radyoterapi alanlar
Amiodaron, lityum, interferon gibi ilaçları kullananlar

Gebeler ve yeni doğum yapmış kadınlar
Tip 1 diyabet gibi otoimmün hastalıklara sahip kişiler
Ağır metal kirliliği
Tarım ürünlerindeki zirai ilaç kalıntıları
Kronik enfeksiyonlar
Düzensiz uyku, sigara ve alkol kullanımı

Ayrıca, kronik stres tiroid bezlerini olumsuz yönde etkileyerek normal fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olur. Fazla miktarda tüketilen şeker, kahve ve alkol tiroid bezinin aşırı derecede uyarılmasına sebep olarak onu bitkin hale getirir.

Tiroide bağlı hastalıklar nelerdir?

Günümüzde tiroid bezine ilişkin hastalıklardan tiroid hormonlarının az salgılanması (hipotiroidi) durumu aşırı hormon salgılaması (hipertiroidi) durumundan daha yaygın olarak görülür. Birkaç farklı tür tiroid hastalığı olmakla birlikte başlıcaları:

Hashimoto hastalığı
Graves hastalığı
Tiroid nodülü veya tiroid kanseri
Postpartum tiroiditi
Akut/enfeksiyöz tiroidit

Sessiz (ağrısız) tiroidit
İlaca bağlı tiroidit
Radyasyona bağlı tiroidit
De Quervain’s tiroiditi
Guatr hastalığı

Hipotiroidi nedir?

Tiroid bezinin az çalıştığı durumlarda yeterli miktarda tiroid hormonu salgılanamaz ve bunun sonucu olarak kan dolaşımında tiroid hormonlarının düzeyi düşer. Bu durum ‘hipotiroidi’ olarak adlandırılır. Aslında hipotiroidizm birçok sebebe bağlı olabilir fakat iyot eksikliği, genetik faktörler ve tüm dünyada yaygın olarak görülen Haşimato hastalığı gibi otoimmün hastalıklar başlıca sebebidir.

Hipotiroidi belirtileri nelerdir?

Hipotiroididen kaynaklanan yorgunluk, kilo artışı ve depresif hissetme belirtileri hemen hemen birçok hastalık semptomları ile karıştırılabilir. Semptomlar genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve yıllarca tıbbi bir problem olduğunun farkına bile varamayabilirsiniz. Genellikle düşük tiroid hormonu düzeyine bağlı olarak ortaya çıkan Haşimato hastalığının en iyi bilinen sonucu kilo artışıdır. Yaşlılarda genellikle hafıza kaybı ve depresyon gibi semptomlar görülür. Çocuklarda ise buluğ çağına normalden daha erken girme, yavaş büyüme, zeka ve gelişme geriliği ile tanımlanabilir.

Anormal kilo artışı
Diyet ve spora rağmen kilo verememe
Kabızlık
Sürekli üşüme hissi
Halsizlik ve çabuk yorulma
Horlama ve sabahları yorgun uyanma

Tırnaklarda kırılma
Eklem veya kas ağrıları
Cilt kuruluğu ve saç dökülmesi
Dikkat dağınıklığı ve unutkanlık
El, yüz ve gözlerde ödem ve şişlik hissi
Düşük libido, kısırlık veya adet düzensizliği

Hipertiroidi nedir?

Hipertiroidi, tiroid bezinin aşırı miktarda hormon salgılaması ve normalden fazla miktarda dolaşıma salınması sonucu ortaya çıkan durumdur. En sık görülen şekli, halk dilinde zehirli guatr olarak da bilinen “Graves” hastalığıdır ve en iyi bilinen sonucu iştaha rağmen kilo kaybıdır.

Hipertiroidi belirtileri nelerdir?

Çarpıntı
Ellerde titreme
Beslenme değişikliği olmaksızın kilo kaybı
Aşırı sinirlilik ve huzursuzluk
Uykusuzluk
Dışarıya doğru çıkık, sabit bakan gözler

Daha hafif veya daha seyrek adet dönemleri
Yumuşak dışkılama veya ishal
Terleme
Saç kırılmaları
Kaslarda güçsüzlük
Sıcağa tahammülsüzlük

Guatr nedir?

Normal olan tiroid bezinin herhangi bir nedenle büyümesi ve şişmesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır. Hipotiroidizm veya hipertiroidizm gibi nedenlerden kaynaklanabileceği gibi ötiroidizm yani tiroid bezlerinin normal çalışması durumunda da gelişebilir. Guatr hastalığına hamilelik ya da menopoz dönemindeki kadınlar ve 40 yaş üstü bireylerde daha fazla rastlanır.

Guatr belirtileri nelerdir?

Ağrı
Yutma güçlüğü
Boğazda baskı hissi
Ses kısıklığı ve karakterinde değişme
Nefes almada zorlanma ve boğulma hissi
Boğaz bölgesinde gözle görülür şişlik

Tiroid bezi ve Guatr sorunu

Fazla yaygın olmamakla beraber tiroidin viral enfeksiyonlardan sonra görülen iltihabi hastalığı De Quervain’s tiroiditidir. Ayrıca ‘subakut tiroidit’ veya ‘subakut granulomatoz tiroidit’ isimleri de verilmektedir. Postpartum yani doğum sonrası tiroiditi ise tiroidin doğumdan sonra görülen iltihabi hastalığıdır.

Tiroid bezi hastalıklarında tanı yöntemleri nelerdir?

Boyun bölgesinin elle muayenesi sonrası herhangi bir şişlik, ailenizde tiroit hastalığı varlığı, yutkunmada güçlük, gözlerin dışarı çıkması gibi belirtilerin de olduğu şüpheli durumlarda basit bir kan testi ile tiroid hormonlarını gözden geçirebilirsiniz. Tiroid bezinin yeterince çalışıp çalışmadığını TSH değerleri gösterir. Doktorunuz kandaki TSH ve T4 hormonlarının seviyesine bakmak için ‘Tiroid Fonksiyon Testi’ isteyebilir. Haşimato tiroiditinin tanısı ‘Tiroid Antikor Testleri’ ile konur.

Tiroid bezinin büyüklüğü ve yapısına ise ultrason ile bakılır. Nodül saptanması her zaman kötü huylu bir nodül varlığı anlamına gelmez. Tiroid sintigrafisi ve gerekirse ‘ince iğne aspirasyon biyopsisi’ ile ileri tetkikler yapılır.

Tiroid bezi hastalıklarının tedavisi nasıl yapılır?

Tiroide bağlı bozukluklar vücutta ciddi sağlık sorunlara yol açabileceğinden gerekli ilaç ve cerrahi tedaviler mutlaka yapılmalıdır. Tedavi, kişiden kişiye ve hastalığın türüne göre değişir. Tiroid ilacı kullanımı vasıtasıyla vücuttaki TSH, T3 ve T4 hormonlarını normal değer aralığında tutmak ve tiroid fonksiyonlarını optimum seviyeye getirmek, metabolizmanın doğru çalışmasını sağlamak için çok önemlidir. Bazı tiroid rahatsızlığı durumlarında radyoaktif iyot verilerek tedavi sağlansa da bazılarında cerrahi yöntemlere başvurmak gerekmektedir. İlave olarak, hastalığa uygun beslenme tercihinin yanı sıra tiroid bezi sağlığı için gerekli olan vitamin ve mineral eksikliğinde doktorunuza danışarak besin takviyeleri alabilirsiniz. Tiroid teşhisi konan hastalar uzman bir endokrinolog takibinde tedavilerini sürdürmelidir. Fakat bu hastalar başka sağlık sorunları da varsa pek çok farklı branştan uzmanın desteğiyle tedavilerini gerçekleştirebilir.

Graves ve Haşimato hastalığı da dahil olmak üzere tiroid hastalıklarının ciddi bir bölümü sağlıklı beslenme ve bağışıklık sistemi alakalıdır. Bağışıklık sistemini güçlendirmenin yolları hakkında daha fazla bilgi edinmek için Bağışıklık sistemi nasıl güçlenir? ve Tiroid Hastalıklarında Önemli Vitamin ve Mineraller adlı yazıları inceleyebilirsiniz.

Sağlıklı günler dileriz!